Zwaargehavende Russische tank uit Oekraïne haalt op Veteranendag Oost Gelre het onheil van oorlog ineens dichterbij

GROENLO - Het voelt ongemakkelijk wanneer je naar de tentoongestelde Russische tank in een plantsoen in Groenlo kijkt als daar vlak achter bij het glazen monument ter ere aan Veteranendag Oost Gelre plechtig bloemen worden gelegd. Het is de tank die in de Russische opmars naar Kyiv (Kiev) aan het begin van de oorlog op vermoedelijk een HPD F2-landmijn van Franse makelij is vastgelopen. Een onderaan opengereten pantser, uitgebrand ruikend, ontdaan van wapentuig en de loop op niets meer gericht. Na anderhalf jaar Oekraïneoorlog is dit wapentuig een rechtstreekse confrontatie met het onheil uit een oorlog dat gecombineerd wordt met de jaarlijks terugkerende Veteranendag in deze gemeente. Voorafgaand was er voor omgekomen strijdmakkers een herdenking bij het glazen oorlogsmonument.

Voor wie nooit oorlog heeft meegemaakt maakt deze T-72B-tank invoelbaar wat mensen aan het front doormaken en hoe de veteranen die nu een erewacht vormen, een soortgelijke overlevingsstrijd hebben geleverd voor onze vrijheden en democratie. De Russische tank uit Oekraïne kon afgelopen zaterdag een symbool zijn voor het begin en het einde van oorlog, maar dat is niet het geval. Europa zit er nog middenin, ervan wetende dat er in Groenlo in de voormalige verpleegstersflat gevluchte Oekraïners wonen, en Oost Gelre momenteel nog meer woonplekken vrij gaat maken bij recreatiepark Marveld voor nog meer ontheemden uit Oekraïne. Alles wat daar gebeurt lijkt ver weg te zijn, maar de aanblik met Nederlandse veteranen uit Oost Gelre maakt een pijnlijk ongemak los over hoe je het vijandelijke uiterlijk van de tank ziet. Een triomf? Een getuigenis van oorlogsgeweld of een tijdelijk geplaatst monument om te herdenken?

De reden van de komst Russisch tank

Later op de Veteranendag zal de eregast, Joost Rosendaal universitair hoofddocent aan het Radboud vertellen dat er door de jaren heen steeds meer belangstelling is ontstaan om te herdenken. Daarmee duidt hij ook de komst van de tank naar het westen van Europa. De impact van oorlogsgeweld is enorm en zijn interesse gaat daarbij uit naar de betekenis van de oorlog voor ‘gewone mensen’. De vraag daarbij is hoe we op verschillende plekken de bevrijding herdenken die uiteenlopende fases van en perspectieven op de Tweede Wereld Oorlog vertegenwoordigen.

Deze oorlog hangt dreigend boven ons, want wat als de Oekraïners geen standhouden?

“Een interessante rede”, zegt Gerard Boink (67), voorzitter van het Veteranencomité Oost Gelre nadien. Boink is oud-luchtmachtofficier en zat sinds het ongeluk met MH-17 in Oekraïne als lid van de OSVE, Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa. “De tank is geen monument om te herdenken bij de Veteranendag. Het is ook geen trofee” zegt de Groenloër. Boink haalde de Russische tank voor een tijdelijke weekendexpositie naar Groenlo. “Maar deze dient als getuigenis van de oorlogsgruwelijkheden en daarnaast willen we de aandacht vestigen op wat er écht aan de hand is in Oekraïne. Dit om ‘Oekraïnemoeheid’ bij de Nederlandse bevolking te voorkomen. Het moet ons bij de les houden. Deze oorlog hangt dreigend boven ons, want wat als de Oekraïners geen standhouden. De inval van Rusland in Oekraïne en het nietsontziende Russische optreden door hoofdzakelijk één man, Poetin hierbij, vormt een levensgrote bedreiging voor het vrije en democratische Europa.”

Waarschuwend

De tank is eigendom van het Oekraïense ministerie van defensie (het militair historisch museum in Kyiv) en uitgeleend aan het Vrijheidsmuseum in Groesbeek. Voor het afgelopen weekend is deze weer vervolgens uitgeleend aan Groenlo. Volgens Boink een hele operatie voor de 44 ton wegende en tien meter lange tank. Bedrijven sponsorde in natura en een verzekering regelen was een groot ding om de tank naar Groenlo te krijgen. Er zit een nog groter verhaal achter. Want Gerard Boink bracht hoogstpersoonlijk de tank naar West-Europa, mede dankzij de volharding van de Groesbeekse museumdirecteur Wiel Lenzen kon het gaan gebeuren. De tank stond op het Sofiaplein in Kyiv, waar ook een stapel aan kapot geschoten auto's van burgers stond. "Een regelrechte confrontatie. Vluchtende burgers die door Russische milities doodgemaaid met kogels zijn. Onvoorstelbaar, maar mét de bedoeling een waarschuwing af te geven dat wij moeten opstaan voor vrijheid en democratie door de Oekraïners in hun strijd van alle kanten moeten steunen."

Gemengde emoties: met kogels doorzeefde ambulance als balans

Eerst stond de tank in Berlijn vlak voor de Russische ambassade en eenmaal in Groesbeek ging de tank naar het debatcentrum De Balie in Amsterdam en vervolgens werd de tank uitgeleend aan Rotterdam voor de Navo-dagen. Gedurende de tournee ontstond er regelmatig opstootjes of zorgde de tank voor gemengde gevoelens. “Ik stond met plaatsvervangende schaamte op het Leidscheplein toen daar Femke Halsema’s toespraak door schreeuwende partijen werd verstoord”, zegt Boink en legt vervolgens uit dat de tank is een protest tegen de Russische inval en een steunbetuiging aan Oekraïne. De tank gaat over mensenrechten en waarschijnlijk legden daarom mensen er bloemen bij, waarna anderen die voor hun ogen weer weghaalden en rode rozen ervoor terugkwamen als symbool voor de voorstanders van Rusland. Bloemen leggen mag niet meer. In het hele weekeinde staan er hekken omheen en beveiligers. Ook om incidenten zoals bekladden met Z – het symbool dat Rusland hanteert als teken voor de inval in Oekraïne- te voorkomen. “De tank is een museumstuk dat tijdens het weekend in Groenlo een soort tijdelijke bezinningsplek is met een vraag over tolerantie”, legt Gerard Boink uit. Voor die vraag had hij in Groenlo ook een ambulance uit het gebied laten zien om zo de balans te vinden tussen een vernietigend oorlogswapen en hulpdiensten. “Maar de ambulance moest op tijd in Londen zijn om daar te worden tentoon gesteld. We konden dat met het transport jammer genoeg niet voor elkaar krijgen.”