Oost Gelre verwacht een financieel tekort van 5,1 miljoen euro in 2026

LICHTENVOORDE/GROENLO - Oost Gelre denkt vanaf 2025 geen genoeg geld te hebben voor de opgaves en taken die de gemeente heeft. Wethouder Arjen Schutten van Financiën verwacht een begrotingstekort oplopend tot 5,1 miljoen 2026. Met het geld uit de opgebouwde reserves kan het gat financieel voorlopig gedicht worden, maar beter is te kijken naar 'lucht in de begroting'. Bijvoorbeeld door bepaalde projecten die zijn blijven liggen door te schuiven naar 2028 of later en/of geen nieuw beleid doorvoeren. Het wachten is op de meicirculaire waarin het Rijk de verwachtingen heeft bijgesteld. Dit staat in de zogenaamde Kaderbrief van het college aan de gemeenteraad.

Dit jaar dus geen Kadernota of Voorjaarsnota zoals deze nota ook wel wordt genoemd , maar ontvangt de gemeenteraad een Kaderbrief, zegt Schutten. De Kadernota dient jaarlijks tijdens de behandeling in juni als leidraad voor de gemeentelijke begroting in november. "De Kadernota vormt de start van het begrotingsjaar en gaat over de inhoud van het beleid. In het najaar worden de financiële consequenties gepresenteerd", legt Schutten nader uit en vervolgt: "Er zijn vanuit het Rijk teveel onzekerheden en de verwachting is dat in 2026 met enkele miljoenen euro's minder moeten doen. We moeten het aankomend jaar financieel voorzichtiger aan doen. Daarom geen Kadernota maar een Kaderbrief over waar de problemen liggen voor de financiële toezeggingen die al gedaan zijn en wat dat betekent. We weten niet precies wat we van het Rijk krijgen voor de bekostiging van van de gemeentelijke financiën." Zeker is dat de rijksgelden een stuk lager uitvallen. Met dit euvel kampen alle gemeenten in Nederland.

Op het eerste gezicht lijkt het goed te gaan met de gemeenten, ook met de gemeente Oost Gelre. Dat komt deels door personeelskrapte bij de gemeente en uitvoerders (aannemers en nutsbedrijven), waardoor sommige projecten niet uitgevoerd kunnen worden. En deels doordat gemeenten bezuinigingen verwachten en daarom geen nieuwe projecten beginnen. Zolang de kabinetsformatie nog steeds gaande is, is niets zeker. De grootste onzekere factor is 2026, want dan verandert de manier waarop het Rijk gemeentes financiert; het heeft een bezuiniging van 3 miljard euro ingeboekt. En 5,1 miljoen zal ten dele vallen aan de gemeente Oost Gelre. De taken die gemeenten krijgen, zoals de energietransitie en woningbouw, zijn intussen langetermijnprojecten geworden waarvoor investeringen gedaan worden en de vraag is hoe snel gemeentes daarvoor hun deel van het geld kunnen vrijmaken.

Wat is er precies aan de hand?

Zo’n 70 procent van de gemeentelijke inkomsten komt van het Rijk. De eigen belastingen zoals de onroerende zaakbelasting en leges vormen maar een klein deel. En die zijn allen gekoppeld aan investeringen van de landelijke overheid wat betekent: hoe meer het Rijk uitgeeft aan bijvoorbeeld onderwijs, infrastructuur, openbare ruimte, openbare orde of zoals tijdens corona toen de economie en gezondheidszorg een injectie nodig had, des te meer geld er in het Gemeentefonds komt. Wordt er door het Rijk gekort, zoals de korting op de zorg voor Wmo en jeugdzorg dat sinds 2015 gemeenten boven het hoofd hangt, dan vloeit er minder geld naar de gemeenten. Het Rijk wil van deze systematiek af. Het Gemeentefonds wordt per 2027 gekoppeld aan de ontwikkeling van het bruto binnenlands product (bbp). Het Rijk denkt dat dit voor meer stabiliteit zorgt, maar bij gemeentes raken hun financiële posities in onbalans. Begroten op de langere termijn is haast onmogelijk geworden.

Weinig of geen compensatie vanuit Den Haag

Voor Achterhoekse gemeenten en voor Oost Gelre betekent dat er te weinig middelen tegenover de (overgedragen) wettelijke taken staan, met name die in het sociale domein. De zorgkosten zullen door vergrijzing sneller stijgen dan het bbp, zo zijn de berekeningen. En het aantal huishoudens met een te laag inkomen neemt door inflatie toe. Ook worden de geluiden op de financiële afdelingen van de gemeentehuizen steeds sterker over dat de stijging van lonen en prijzen onvoldoende wordt gecompenseerd.

Geen bezuinigingen, maar wel de stevige, stabiele financiële positie behouden

"Het is een ongebruikelijke manier, te kijken naar hoe we onze financiële positie in balans kunnen houden in plaats van uitgangspunten met kaders te vast te stellen aan beleid zoals we dat normaal gebeurt bij de behandeling van de Kadernota. Daarom deze Kaderbrief die aangeeft waar de problematiek zit. We willen de rust bewaren. Er is geen reden voor paniek", aldus wethouder Arjen Schutten. "De brief geeft tijd om te zien waar lucht in de begroting zit. Want als je keuzes maakt dat wil je niet dat ze pijn doen en dus liever geen bezuinigingen. Wat we wel willen is een stevige, stabiele financiële positie behouden." In de Kaderbrief aan de raad stelt het college daarom in juni geen beleidsinhoudelijk debat te voeren over voorstellen van nieuw beleid, maar eerst te kijken wat de financiële mogelijkheden en onmogelijkheden er zijn.

De Kaderbrief geeft denkrichtingen

Oost Gelre verwacht voor 2024 een positief resultaat van 2,4 miljoen euro op de begroting wat maakt dat de gemeente kan terugvallen op de algemene reserves om de eerste klappen op te vangen. Maar noodzakelijk is dat de gemeenteraad en Financiën gaan kijken naar welke investeringen er uitgesteld kunnen worden of welke beschikbare kredieten er kunnen vervallen. Daar waar de gemeentes de meeste zeggenschap over hebben is Sport en Cultuur. Daar vallen doorgaans de eerste klappen en dat is met de gevolgen van corona nog vers in het geheugen, voor die sectoren niet te hopen.