Waarom weer die demonstraties? ‘Geen enkele boer gaat zomaar de weg op’

AALTEN/WAGENINGEN - Boeren gaan weer de weg op om de protesteren tegen het landbouwbeleid, regels die door Brussel worden opgelegd. Op snelwegen leidden acties tot ongelukken. Waarom zijn de boeren zo boos? We spraken met Sieta van Keimpema van Farmers Defence Force (FDF) en landbouwonderzoeker aan de Wageningen Universiteit Jeroen Candel.

Wat is er aan de hand?

Het toverwoord is Green Deal. Dat is een Europees pakket maatregelen uit 2019 die samen moeten leiden tot klimaat­neutraliteit in 2050, dus geen uitstoot van schadelijke stoffen dan wel volledige compensatie. FDF wil van Green Deal af. FDF-woordvoerder Sieta van Keimpema zegt over de acties hiertegen: "Geen enkele boer gaat zomaar de weg op. Door deze deal daalt de voedselproductie met 30 procent en dat leidt tot honger in arme landen."

Overal in Europa zijn boerenacties. Hoe komt dat?

Dit komt voor een deel doordat boeren elkaar aansteken, legt landbouwonderzoeker van de Wageningen Universiteit Jeroen Candel uit. "De Europese verkiezingen komen eraan. Boeren hopen in de aanloop naar die verkiezingen een aantal milieu- en klimaatmaatregelen van de agenda te krijgen. Als we kijken naar het klimaat en de biodiversiteit, dan zien we dat boeren zeer sterk bijdragen aan die problemen. De Europese landbouw ligt niet op koers om aan die doelstellingen te voldoen. Er is echt meer nodig dan nu het geval is."

Wat zijn de effecten van Green Deal?

Green Deal is met name voor veehouders een klap, zegt Van Keimpema. "Er heerst onder boeren heel veel emotie. Die laait op in heel Europa. Binnen twee jaar moeten in ons land 650.000 van de 1,4 miljoen melkkoeien weg. Tijdens de fosfaatreductieronde, enkele jaren terug, werden voortijdig 150.000 koeien geslacht. Een drama. Door de wet kan het gebeuren dat we zelfs drachtige koeien moeten gaan slachten. Dat is gewoon onbehoorlijk bestuur. Alle EU-maatregelen bij elkaar opgeteld kosten gemiddelde veehouders 50.000 euro per jaar. Dat geld hebben ze niet."

Dat het kabinet demissionair is helpt haar achterban niet. "De minister (Piet Adema, red.) legt nu in hoog tempo nog van alles vast. Op een nieuw kabinet kunnen we niet wachten, want dat kan nog wel een jaar duren. En die tijd hebben we echt niet."

Er is ook een probleem met mest, hoe zit dat?

Melkveehouders kampen met een mestoverschot, doordat nieuwe mestregels de mestplaatsingsruimte enorm hebben ingeperkt. Boeren die voorheen de mest op hun eigen grond kwijt konden, moeten die nu afvoeren. "Er is geen ruimte voor en niet voldoende mesttransport", zegt de woordvoerder van FDF.

"Vee kan hierdoor in de stront komen te staan. LNV houdt vast aan kalenderlandbouw. Die schrijft voor dat er pas op 15 februari mest uitgereden mag worden, terwijl dat door de zachte winter en de relatieve periode van droger weer gemakkelijk nu al zou kunnen. Als je nu toch mest uitrijdt, zijn de straffen gigantisch. Torenhoge boetes, gevangenisstraf, je kunt zelfs je boerderij kwijtraken."

Krijgen de boeren helemaal niks voor elkaar in Brussel?

EU-commissieleider Von der Leyen heeft de boeren toezeggingen gedaan, zegt Van Keimpema. "De CO2-reductie is van de baan en dat is een goede zaak, want door CO2 groeien planten. En door vergroening koelt de aarde af."

Daarnaast heeft het Europees Parlement in november de pesticidenwet weggestemd. De hoeveelheid pesticiden zou met 50 procent worden teruggebracht in 2030, licht landbouwwetenschapper Candel toe. "Boeren die nu vele pesticiden (schadelijke gewasbeschermingsmiddelen, red.) gebruiken, zouden andere middelen moeten gebruiken op hun boerenbedrijf. Maar door minder pesticiden loop je kans op meer ongedierte en schimmels. Het vraagt veel van een boer om zijn bedrijf aan te passen: van chemische middelen naar juist meer meer biologische of ecologische."

Niets doen is geen optie

Gelderland (en Nederland in het algemeen) heeft van alle landen in de Europese Unie het meeste vee per vierkante kilometer, rekent Candel voor. "Dat leidt tot een grote druk op milieu en klimaat. Dat vraagt van Nederland meer inzet dan van andere Europese lidstaten en daarmee ook van Nederlandse boeren. Veel vee leidt tot veel mest en die mest speelt een rol bij het verlies van waterkwaliteit en kwaliteit van de natuur, broeikasgasuitstoot. In de mestproblematiek komt heel veel samen."

Over de acties op snelwegen...

"Als je de acties vergelijkt met die in de rest van Europa, dan is het peanuts wat hier gebeurt", zegt Erik Luiten uit Aalten van boerenorganisatie Agractie. "We zijn wat dat betreft heel weinig gewend. Iedereen mag demonstreren, dat is een grondrecht, maar doe het wel binnen de regels van de wet."

Sieta van Keimpema (FDF) zegt het politieonderzoek af te willen wachten. "Het ging hier om 'wilde acties' dus ik weet niet wat er precies is gedaan of gebeurd."

Het Openbaar Ministerie (OM) noemt de boerenacties op snelwegen onacceptabel. "Die hebben niets met vreedzaam demonstreren te maken. De eerste verdachten zijn inmiddels aangehouden door de politie", meldt het OM.