LICHTENVOORDE – De slogan voor de Zwarte Cross dit jaar is: ‘Grooven en Stoeven’. Grooven en watteh? Spreektaalkenner Marije legt uit wat de nieuwe slogan van de Zwarte Cross 2025 precies betekent. Én een spoedcursus Achterhoeks met vijf kreten die je om de oren vliegen op de Zwarte Cross.
De 5 Achterhoekse kreten die je moet kennen. – Foto: Omroep Gelderland
‘Op de Zwarte Cross GROOVEN de ritmes en STOEVEN de motoren’, schrijft het festival. Heel groovy, maar wat betekent stoeven?
Stoeven is Achterhoeks voor ‘stuiven’, weet de vrouw die met de scepter over de spreektaal zwaait in de Achterhoek en Liemers, spreektaalfunctionaris Marije Stomps. “Zand kan stoeven, maar iemand kan ook ‘an kommen stoeven’: dan komt diegene in rap tempo en wat onbenullig ‘aanstuiven’, oftewel: aanlopen.”
Het nieuwe motto doet haar denken aan het ‘olderwetse’ høken en daldeejen van Normaal. “Uit je bol gaan, feestvieren, plezier hebben vaak met een knipoog naar het ongeremde en onzinnige.”
Spoedcursus Achterhoekse kreten
Ook voorziet de taalfunctionaris de niet-Achterhoekse Zwarte Crossgangers van een spoedcursus Nedersaksisch:
Les 1: 'Zeg i-j ’t of zeg ik ‘t',
Oftewel: ‘Zeg jij het of zeg ik het’. Betekenis? ‘Wie gaat er bier halen? “Van oudsher geeft iedereen een rondje als je met vrienden uit bent in de Achterhoek. Die zal je ook wel vaak gaan horen op de Zwarte Cross.”
Les 2: 'Brommers kieken'
Niet de hit van Boer Harm, maar een smoes van geliefden om zich terug te trekken om te vozen. “Die kreet komt wel een beetje lomp over. En wat als diegene nee zegt? Dan je sta je daar met je mond vol tanden. Toch hoor ik de leus vooral als geintje, op een gezellige manier, niet grof of plat. Dat verwacht ik ook op de Zwarte Cross, dat er respectvol met elkaar wordt omgegaan: ‘Brommers kieken met een kilo zolt’, oftewel: een korreltje zout.”
Les 3: 'Wo bu'je van?'
Oftewel: waar kom je vandaan? “In de Achterhoek praten we vaak net zo lang tot we een gezamenlijke familie hebben”, lacht Stomps. “Dat is heel typisch. Je wilt weten wat voor vlees je in de kuip hebt én het creëert een ons-kent-ons-gevoel.”
Les 4. Vaak bu-j te bang
‘Vaak ben je te bang’, oftewel: “Meer lef hebben en lekker gek doen”, roept Stomps uit, die fan is van de kreet. “In de Achterhoek zijn mensen best bescheiden en is het motto eerder: ‘Doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg’. De Zwarte Cross omschrijft het zelf als: ‘Maak je toch geen zorgen’, ‘spring eens in het diepe’ of ‘no guts, no glory!’
Les 5: Nøhlen is dodelijk!
Nøhlen? Hoe spreek je dat uit? “De ‘ø’ is als het Engelse ‘sir'”, tipt Stomps. “Nøhlen betekent zeuren, oftewel: zeuren is dodelijk! Die slogan is dankzij de Zwarte Cross ingeburgerd in de Achterhoek.”
De ‘ø’ kwam voor de geboorte van de dialectband Normaal niet voor in het Achterhoeks. “Normaal heeft de ‘ø’ verzonnen en op de kaart gezet. Op hun muziek kun je lekker ouderwets ‘høken’. De zanger van de Achterhoekse band Bennie Jolink zei al eens : ‘Het is alles wat lekker en onbenullig is, een beetje woest. Zolang het maar niets met seks of geweld te maken heeft.”
Geschreven door Eef van Bommel
Mail ons!
Heb jij een tip of opmerking? Mail naar de redactie: redactie@leuk.fm